Quy trình sản xuất dầu thực vật từ hạt chanh leo tím (Passiflora edulis)

Ngày: 30/10/2024 | 7139

Bằng độc quyền giải pháp hữu ích số 3199 “Quy trình sản xuất dầu thực vật từ hạt chanh leo tím (Passiflora edulis)” đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp cho GS.TS. Nguyễn Mạnh Cường và các đồng nghiệp thuộc Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên, Viện Hàn lâm KHCNVN ngày 05/6/2023. Giải pháp hữu ích thuộc lĩnh vực các hợp chất thiên nhiên, cụ thể là đề cập đến quy trình sản xuất dầu thực vật từ hạt chanh leo tím (Passiflora edulis) và dầu thực vật thu được từ quy trình này có/hoặc không phối trộn với các sản phẩm khác ứng dụng trong thực phẩm và mỹ phẩm.

Việt Nam có khí hậu nóng ẩm mưa nhiều, tài nguyên đất đai đa dạng, điều kiện thổ nhưỡng tốt nên rất thuận lợi cho các cây lương thực, cây công nghiệp và cây ăn quả phát triển. Lượng trái cây ăn quả của cả nước hàng năm rất dồi dào, phong phú và đa dạng. Với sản lượng phong phú và đa dạng như vậy, yêu cầu nghiên cứu chế biến các sản phẩm sau thu hoạch đòi hỏi ngày càng phải luôn đổi mới và phát triển hơn nữa nhằm nâng cao các giá trị gia tăng của sản phẩm, phát triển bền vững, bảo vệ môi trường và đem lại lợi ích kinh tế, xã hội cho người dân. Ngoài những loài cây ăn trái, sản xuất đồ uống truyền thống như: táo, cam, nho, xoài, bơ, mãng cầu,… còn có những loài cây ăn trái và sản xuất đồ uống mới đang được phát triển và đang được nhân vùng mở rộng như bí đao, bơ, dâu tây và đặc biệt là khoảng 5 năm gần đây là chanh leo tím. Hiện nay, nhu cầu về quả chanh leo tím tươi và nước ép cô đặc chanh leo tím ngày càng cao, mỗi năm tăng từ 15-30%.

Trong quá trình sản xuất nước ép và các sản phẩm khác từ quả chanh leo tím, một lượng lớn các sản phẩm phụ là vỏ quả và hạt đang bị đổ bỏ gây ô nhiễm môi trường hoặc chưa được sử dụng một cách hợp lý và hiệu quả. Hạt chanh leo tím chiếm khoảng 6-12% khối lượng quả, vì vậy hàng năm quá trình sản xuất có thể tạo ra hàng ngàn tấn hạt chanh leo tím. Với diện tích trồng chanh leo tím tăng gấp nhiều lần trong những năm tiếp theo thì lượng hạt dư thừa sẽ ngày càng cao. Vì vậy, tận dụng được nguồn hạt chanh leo nhằm tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng, định hướng sử dụng trong thực phẩm và mỹ phẩm là việc làm cần thiết và cấp thiết.

Hạt chanh leo tím chứa các thành phần: polyphenol với thành phần chính là piceatannol, resveratrol và các dime stilbene như chất scirpusin A và scirpusin B; dầu: chiếm 15-20% khối lượng hạt, bao gồm các phytosterol, một ít các tocopherol và chủ yếu là các axít không bão hòa. Kết quả phân tích thành phần hoá học cho thấy dầu hạt chanh leo tím trồng ở Việt Nam có hàm lượng axít linoleic (ω-6) chiếm 66,94%, axít oleic (ω-9) chiếm 18,86%, các sterols chiếm 2935,35mg/kg, các triglycerides chiếm 74,11% và các tocopherols chiếm 18,04mg/kg. Các axít không bão hòa trong dầu hạt chanh leo tím chủ yếu là axít linoleic và axít oleic, chiếm trên 89%. Hàm lượng axít không no ω-6 trong dầu hạt chanh leo tím tương đương với hàm lượng ω-6 có trong một số loại dầu hạt thực vật đang được sử dụng và bán trên thị trường hiện nay như dầu hoa hướng dương, hạt nho, dầu hồng hoa và dầu mè. Phân tích lượng axit béo hạt Chanh leo tím thấy hàm lượng axit béo chưa bão hòa cao và axit béo bão hòa thấp, đây là nguồn dầu thực vật thích hợp cho chế biến thực phẩm. Axít không no ω-6 và ω-9 là những axít thiết yếu cho cơ thể, giúp ngăn ngừa bệnh tim mạch, giúp ngăn chặn ung thư, hạ huyết áp, làm giảm cholesterol và triglyceride trong máu.

Do dầu hạt chanh leo tím chứa nhiều ω-6 và ω-9 nên có tác dụng làm sáng da và không chứa chất nhờn. Dầu chanh leo tím có tác dụng giữ ẩm và làm sạch da, giúp nuôi dưỡng tất cả các loại da, đặc biệt là da bị mụn, chống lão hóa da và chống viêm da hết sức hiệu quả. Hiện nay, các sản phẩm mỹ phẩm từ dầu hạt chanh leo trên thị trường rất đa dạng, có thể là dầu hạt nguyên sinh và các sản phẩm mỹ phẩm dùng để dưỡng da, massage, rửa mặt.

Trong giải pháp hữu ích này, các tác giả áp dụng chất hoạt động bề mặt-Tween 20 kết hợp với NaCl để chiết dầu thực vật đạt hiệu suất cao, nhanh gọn, kinh tế, không độc hại và thân thiện với môi trường. Khác với các quy trình chiết dầu thông thường (thường sử dụng các dung môi độc hại như hexan, dầu hỏa, cloroform, etyl axetat…), dầu thực vật thu được từ hạt chanh leo tím được chiết bằng chất hoạt bề mặt-Tween 20 kết hợp với NaCl ở các điều kiện xác định như nồng độ chất hoạt động bề mặt và NaCl, tỷ lệ nguyên liệu/dung dịch chiết (thể tích/thể tích), pH, nhiệt độ chiết và thời gian chiết. Quy trình chiết dầu thực vật từ hạt chanh leo tím sử dụng chất hoạt động bề mặt Tween 20 (thay thế cho các dung môi độc hại thông thường) kết hợp NaCl cho hiệu suất cao là điểm mới và sáng tạo của giải pháp hữu ích. Dầu từ hạt chanh leo tím với tác dụng chống oxi hóa có/hoặc không phối trộn với các sản phẩm khác ứng dụng trong thực phẩm và mỹ phẩm.

Từ tình trạng kỹ thuật của giải pháp, các tác giả thấy kỹ thuật chiết sử dụng các vật liệu không tái sử dụng, các hệ dung môi độc hại, các phức hệ đắt tiền để sản xuất dầu từ các nguồn nguyên liệu có dầu là rào cản lớn đối với sự phát triển các sản phẩm ngành công nghiệp sản xuất dầu thực vật.

Hiệu quả đạt được của giải pháp hữu ích

Quy trình sản xuất của giải pháp hữu ích cho phép sản xuất dầu từ hạt chanh leo tím (Passiflora edulis). Điều này cho phép sử dụng dầu làm nguyên liệu ban đầu để sản xuất sản phẩm ứng dụng trong mỹ phẩm và thực phẩm.

Dầu thu được từ quy trình theo giải pháp hữu ích có hoạt tính chống oxi hóa. Dầu thu được từ quy trình theo giải pháp hữu ích có thể được dùng riêng biệt hoặc phối hợp với các sản phẩm khác để sản xuất các sản phẩm ứng dụng trong thực phẩm và mỹ phẩm.

Tư vấn, hỗ trợ đăng ký bảo hộ độc quyền các loại hình quyền Sở hữu trí tuệ tại Viện Hàn lâm KHCNVN: Phòng Thông tin, Truyền thông Khoa học và Sở hữu công nghiệp, phòng I 3.1, nhà A11, số 18 Hoàng Quốc Việt. TEL: 024.37562551 - 0904.252.152. Email: pqduong@isi.vast.vn

Tin: Trần Thị Kim Ngân